13:21 / 31-10-2024
Teyyub müəllim Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi kursuna daim sadiqdir
13:05 / 15-10-2024
Ceyhun Qasımov: Liderlik nümunəsi
12:30 / 14-10-2024
Xəyallarınızdakı toy üçün mükəmməl məkan Ülvi şadlıq sarayı
11:59 / 11-10-2024
Tahir Məmmədov: Azərbaycan xalqı elə bir Qələbə qazanıb ki...
10:25 / 11-10-2024
Akif Təvəkküloğlu: Gücümüz birliyimizdir
15:49 / 23-09-2024
Nizami Əliyev: Xalq-ordu-iqtidar birliyi böyük Qələbəni təmin etdi
13:27 / 20-09-2024
Məlikşah Topiyev: Hər qarışı bütövləşən Azərbaycan...
13:03 / 20-09-2024
Əlimirzə Şirinov: 20 Sentyabr Dövlət Suverenliyi Günüdür
10:42 / 20-09-2024
Dr.Ulviyya Murtuzayeva: Dünya hərb tarixinin mükəmməl örnəyi
19:51 / 16-09-2024
“ŞAHMALI” QUM-ÇINQIL YATAĞINDAN GECƏLƏR QANUNSUZ İSTİFADƏ OLUNUR- Nazirin nəzərinə
12:54 / 20-08-2024
Bəhruz Şirəliyev: Şərqin gözəl və müdrik, sosial baxımdan fəal və çox yüksək intellektə malik, Azərbaycan qadınının parlaq rəmzi Mehriban xanım Əliyeva
14:37 / 19-08-2024
Mehman Eminov: Müasir Azərbaycan qadınının real obrazı - Mehriban Əliyeva
13:05 / 19-08-2024
Elsevər Heydərov: XXI əsrin “qadın lider” obrazı - Mehriban xanım Əliyeva
18:49 / 14-08-2024
XALQA DÜŞMƏN KƏSİLƏN HAKİM....
14:34 / 09-08-2024
Güvən Santexnik Malları: Ölkədə №1
16:49 / 04-08-2024
AZƏRBAYCAN MÜASİR DÜNYADA: DEMOKRATİK İNKİŞAF YOLU VƏ TARİXİ NAİLİYYƏTLƏR
15:10 / 03-08-2024
Sabirabad rayonunda "Fiziki məhdudiyyətli şəxslərin cəmiyyətə inteqrasiyası" mövzusunda tədbir keçirilib - FOTOLAR
18:51 / 16-07-2024
"Fiziki məhdudiyyətli şəxslərin cəmiyyətə inteqrasiyası" adlı layihənin icrası davam etdirilir - FOTOLAR
00:27 / 15-07-2024
Anar Tağıyev: "Müstəqil və qüdrətli Azərbaycanın təməlinin qoyulduğu gün”
14:31 / 08-07-2024
Xeyriyyəçilik fəaliyyəti insanlara məhəbbətdən, bəşəri dəyərlərə hörmətdən doğmalıdır
01:46 / 27-06-2024
Fikrət Zeynalov: Azərbaycan xalqı öz ordusu ilə fəxr edir!
15:58 / 24-06-2024
Ayaz Hümbətov: Regionun ən qüdrətli ordusu
10:13 / 24-06-2024
İqdam Umudov: Ölkəmizin ərazi bütövlüyünün təminatçısı
16:00 / 21-06-2024
İrəvanın yeni siyasi kursu: SAHİBİNİ DƏYİŞİR... - FAKT BUDUR!
15:30 / 21-06-2024
Parisin Cənubi Qafqazdakı planları... - ALINMAYACAQ...
13:18 / 21-06-2024
Azərbaycan Aİ-ni qərəzli bəyanatlardan çəkinməyə çağırıb
13:14 / 21-06-2024
Cəbrayılda partlayış: Ölən və yaralananlar var
11:39 / 21-06-2024
Hava ilə bağlı əhaliyə qırmızı xəbərdarlıq edilib
11:29 / 21-06-2024
“Dondurmada aşkarlanan bakteriyadan insan komaya düşə bilər” - Həkimdən SENSASİON AÇIQLAMA
10:48 / 21-06-2024
Rəfail müəllim: Böyük Qayıdışa yol
10:22 / 21-06-2024
Moskvada qasırğa, 2 ölü, 35 yaralı - Fotolar
09:51 / 21-06-2024
Rayonlara leysan yağıb, Gədəbəyə dolu düşüb - FAKTİKİ HAVA
09:46 / 21-06-2024
AVRO-2024: Qrup mərhələsinin II turunda daha üç oyun keçiriləcək
09:41 / 21-06-2024
Bakıda çörəklə bağlı təhlükəli vəziyyət: Köhnəni təzə bişirilənə qatırlar?
09:37 / 21-06-2024
Blinken İlham Əliyevə zəng edib
09:31 / 21-06-2024
ABŞ-da da tacik ovu başlayır? – Ölkədə terror təhlükəsi elan olunub
09:25 / 21-06-2024
İstanbul bazası əsasında danışıqlara hazırıq - Putin
09:18 / 21-06-2024
Azərbaycana yay fəsli gəlib
Naxçıvan təlimlərinin məqsədləri: Rəisi Culfada olarkən nə demişdi? - İNCƏLƏMƏ
İran və Azərbaycanın taktiki təlimlər keçirməsini siyasi opponentlər dərhal xarici siyasi kursunun dəyişməsi, İsrailə qarşı demarş kimi təqdim edirlər. İddialarını arqumentləşdirmək üçünsə Azərbaycan Prezidentinin Qahirəyə səfəri zamanı müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması haqqında bəyanatına istinad edir, bunu da anti-İsrail addım kimi təqdim edirlər.
Səfərlə bağlı yazıda o iddia ilə bağlı geniş şərh versək də, bəzi məqamları təkrar xatırladaq:
Əvvələn, Azərbaycan müstəqilliyin ilk illərindən Fələstinin müstəqil olma haqqını, münaqişənin sülh yolu ilə ikidövlətli, adil həll modelini tanıyır. Bu mövqeyini dəfələrlə ikitərəfli və çoxtərəfli görüşlərdə səsləndirib, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının fəal üzvlərindən biri kimi qurumun Fələstinlə bağlı bütün qətnamələrinə tərəfdar çıxıb. Ümumən bu təşkilatda olmaq avtomatik olaraq paytaxtı Şərqi Qüds olacaq Fələstini dəstəkləmək mənasına gəlir, çünki təşkilatın təsisini zəruri edən səbəb bu olub. Ötən il Təl-Əvivdə səfirlik açılması ilə paralel Ramallahda da nümayəndəlik açıb. Bu addım özlüyündə ikidövlətli həll modelinə sədaqətin nümayişi idi.
İkincisi bəyanatın səsləndiyi məkan mühümdür. Ötən illər İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Mərkəzi Asiyada keçirilən toplantılarında, İran tərəfinin atmacalı çıxışlarına rəğmən Azərbaycan Fələstin-İsrail münaqişəsi haqda bəyanat verməyib, eləcə də, İranla Azərbaycan arasında müxtəlif səviyyəli ikitərəfli görüşlərdə qarşı tərəfin hər dəfə ortaya anti-İsrail mövqe qoyma təşəbbüsü “iqnor” edilib. Amma Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi dövründə Azərbaycan Fələstin məsələsinin müzakirəsinə nəinki maneə olmamış, əksinə Fələstinlə bağlı beynəlxalq hüquqa və tarixi ədalətə söykənən mövqeyini açıq ifadə edib. Qahirədəki çıxış bu mövqeyin təkrar ifadəsindən başqa bir şey deyildi. Misir İsrailin mövcud olma haqqını rəsmən tanımış ilk ərəb ölkəsidir, son HƏMAS-İsrail qarşıdurması zamanı da bütün təhriklərə rəğmən İsraillə açıq hərbi qarşıdurmadan yayınır. Yəni bəyanat yalınız məzmununa görə deyil, səslənmə zamanı və məkanın seçimi ilə də İsrailin mövcudluğunu inkar edən baxışların bölüşülmədiyi haqda mesaj ehtiva edir.
Qeyd edək ki, bəzi israilli ekspertlər də Azərbaycanın İsraildən uzaqlaşmaqda olduğunu iddia edir, hətta “Azərbaycanın yəhudi diasporu” adlı You Tube kanalı (Еврейская Диаспора Азербайджана. Роман Цыпин) bir müddətdir ki, açıq şəkildə erməni təbliğat maşınının ruporuna çevrilib .
Əlbəttə ki, oktyabrın 7-də HIMAS-ın hücumu və ondan sonrakı müharibə Azərbaycan üçün müəyyən çağırışlar, çətinliklər yaradır. Bakı İsraillə strateji münasibətləri saxlamaqla Türkiyə və Pakistanla əlaqələri kəsmək istəmir, İslam və Ərəb dünyasında nüfuzunu qorumağa çalışır. Eyni zamanda rəsmi Bakı İranla İsrail arasında artan qarşıdurmada tərəf tutmaq istəməzdi. Sirr deyil ki, Tehran Bakı ilə Təl-Əviv arasında hərbi, kəşfiyyat və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığa həmişə şübhə ilə yanaşıb.
İranlı ekspert Vəli Kaleji xatırladır ki, Qəzza zolağında müharibə məsələsində Bakı kifayət qədər ehtiyatlı mövqe tutub:
-Əksər İslam ölkələrindən fərqli olaraq, İsraili qınamaqdan imtina etdi.
-Digər tərəfdən, əksər Qərb ölkələrindən fərqli olaraq, Bakı 7 oktyabr terror aktını pisləsə də, HƏMAS-ı terror təşkilatı elan etməkdən yayınır. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev İƏT-in 2023-cü il noyabrın 12-də Ər-Riyadda keçirilən fövqəladə iclasında iştirak etməyib. Prezidentin yerinə tədbirdə xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov iştirak edirdi. Həmin il noyabrın 3-də Qazaxıstanda keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının sammitində Azərbaycan prezidenti hər iki tərəfi qınamaqdan yayınıb və yalnız ümumi “davam edən münaqişə ilə bağlı narahatlığını” ifadə edib (“Eurasianet”, 9 noyabr 2023-cü il).
-Amma rəsmi Bakı təbii ki, İslam dünyasındakı mövqeyini qoruyub saxlamağa çalışır. Azərbaycan otuz ildir ki, Qarabağ münaqişəsində daim ərəb və islam ölkələrindən dəstək istəyib. Dəstək qazanmaq üçün Azərbaycan Pakistanla tərəfdaşlığa girərək iki qeyri-müsəlman ölkəsi, Hindistan və Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Qarabağ və Kəşmirin iki regionunun statusunu İƏT-ə təqdim edib (“Arab News”, 10 oktyabr 2020).
Ekspertə görə, Azərbaycan Qarabağı geri qaytarsa da, Bakı hələ də Cənubi Qafqazda yeni mövqeyini sabitləşdirməli və İslam dünyası ilə əlaqələri saxlamalıdır. 2009-cu ildə Bakının, 2018-ci ildə isə Azərbaycanın Naxçıvan anklavının İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtları elan edilməsi rəmzidir. İslam Dünyası Mədəniyyət Nazirlərinin 12-ci Konfransında Şuşa 2024-cü ilin mədəniyyət paytaxtı elan edilib. Azərbaycan açıq şəkildə İsraili strateji tərəfdaş kimi dəstəkləməklə İslam və ərəb dünyasındakı imicini korlamaq istəmir, baxmayaraq ki, Bakı Tel-Əvivlə əlaqələri ən azı indiki səviyyədə saxlamağa ümid edir.
HƏMAS-a gəlincə, II Qarabağ müharibəsində Azərbaycanı qələbə münasibətilə təbrik edib (Anadolu Agentliyi, 10 noyabr 2020). Amma bun baxmayaraq rəsmi Bakı HƏMAS-la birbaşa əlaqə saxlamaqdan imtina edib.
Qeyd edək ki, Ankara Fələstin ərazilərində “pisləşən humanitar faciəni” əsas gətirərək, müharibə müddətində İsrailə ixracı dayandıracağını bildirib. İsrailin maliyyə naziri Bezalel Smotriç buna cavab olaraq bildirib ki, İsrail Türkiyə ilə azad ticarət sazişini ləğv edəcək və türk idxalına 100 faizlik rüsum tətbiq edəcək (“The Times of Israel”, 18 may). Gərginlik Azərbaycanın iki yaxın tərəfdaşı arasında daha bir nifaqı qabardır, amma Bakı hər iki tərəfdaş arasında balans tapmağa çalışır. Azərbaycan Prezidentinin Türkiyəyə səfəri zamanı Qəzza probleminin müzakirə edildiyi bildirilsə də, məlumat ümumi sözlərdən kənara keçmir. Çünki bu məsələdə Qahirədəki bəyanatdan daha artıq nəsə deyilməyəcəkdi, Azərbaycan həmişəki kimi mümkün qədər iki müttəfiq arasında münasibətlərdə neytrallığını qorumaqda maraqlıdır. Azərbaycanın xarici siyasəti yetərincə praqmatikdir, müttəfiqlər itirməyə deyil, qazanmağa hesablanıb.
Keçilən təlimlərə gəlincə, ötən il mərhum İbrahim Rəisi Şərqi Azərbaycan vilayətinə səfəri zamanı Culfa dəmir yolu stansiyasına da baş çəkmiş, buranı İranın Avropaya açılacaq qapısı kimi dəyərləndirmişdi. Yəni təlim keçiləcək Naxçıvan ərazisi Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsindən sonra İrandan Avropaya daşınacaq malların əsas tranzit zonasıdır. İndiki təlimlərlə bağlı açıqlanan məqsədlər içərisində təxriabtların önlənməsi haqda bəndin olması da bu baxımdan normaldır.
Çoxmilyardlıq daşımalarda həm çıxış, həm də çatış məntəqəsi olacaq tərəflərdə əminlik olmalıdır.
Cəmaləddin Quliyev, siyasi ekspert
Bölməyə aid digər xəbərlər
İran və Azərbaycanın taktiki təlimlər keçirməsini siyasi opponentlər dərhal xarici siyasi kursunun dəyişməsi, İsrailə qarşı demarş kimi təqdim edirlər. İddialarını arqumentləşdirmək üçünsə Azərbaycan Prezidentinin Qahirəyə səfəri zamanı müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması haqqında bəyanatına istinad edir, bunu da anti-İsrail addım kimi təqdim edirlər.
Səfərlə bağlı yazıda o iddia ilə bağlı geniş şərh versək də, bəzi məqamları təkrar xatırladaq:
Əvvələn, Azərbaycan müstəqilliyin ilk illərindən Fələstinin müstəqil olma haqqını, münaqişənin sülh yolu ilə ikidövlətli, adil həll modelini tanıyır. Bu mövqeyini dəfələrlə ikitərəfli və çoxtərəfli görüşlərdə səsləndirib, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının fəal üzvlərindən biri kimi qurumun Fələstinlə bağlı bütün qətnamələrinə tərəfdar çıxıb. Ümumən bu təşkilatda olmaq avtomatik olaraq paytaxtı Şərqi Qüds olacaq Fələstini dəstəkləmək mənasına gəlir, çünki təşkilatın təsisini zəruri edən səbəb bu olub. Ötən il Təl-Əvivdə səfirlik açılması ilə paralel Ramallahda da nümayəndəlik açıb. Bu addım özlüyündə ikidövlətli həll modelinə sədaqətin nümayişi idi.
İkincisi bəyanatın səsləndiyi məkan mühümdür. Ötən illər İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Mərkəzi Asiyada keçirilən toplantılarında, İran tərəfinin atmacalı çıxışlarına rəğmən Azərbaycan Fələstin-İsrail münaqişəsi haqda bəyanat verməyib, eləcə də, İranla Azərbaycan arasında müxtəlif səviyyəli ikitərəfli görüşlərdə qarşı tərəfin hər dəfə ortaya anti-İsrail mövqe qoyma təşəbbüsü “iqnor” edilib. Amma Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi dövründə Azərbaycan Fələstin məsələsinin müzakirəsinə nəinki maneə olmamış, əksinə Fələstinlə bağlı beynəlxalq hüquqa və tarixi ədalətə söykənən mövqeyini açıq ifadə edib. Qahirədəki çıxış bu mövqeyin təkrar ifadəsindən başqa bir şey deyildi. Misir İsrailin mövcud olma haqqını rəsmən tanımış ilk ərəb ölkəsidir, son HƏMAS-İsrail qarşıdurması zamanı da bütün təhriklərə rəğmən İsraillə açıq hərbi qarşıdurmadan yayınır. Yəni bəyanat yalınız məzmununa görə deyil, səslənmə zamanı və məkanın seçimi ilə də İsrailin mövcudluğunu inkar edən baxışların bölüşülmədiyi haqda mesaj ehtiva edir.
Qeyd edək ki, bəzi israilli ekspertlər də Azərbaycanın İsraildən uzaqlaşmaqda olduğunu iddia edir, hətta “Azərbaycanın yəhudi diasporu” adlı You Tube kanalı (Еврейская Диаспора Азербайджана. Роман Цыпин) bir müddətdir ki, açıq şəkildə erməni təbliğat maşınının ruporuna çevrilib .
Əlbəttə ki, oktyabrın 7-də HIMAS-ın hücumu və ondan sonrakı müharibə Azərbaycan üçün müəyyən çağırışlar, çətinliklər yaradır. Bakı İsraillə strateji münasibətləri saxlamaqla Türkiyə və Pakistanla əlaqələri kəsmək istəmir, İslam və Ərəb dünyasında nüfuzunu qorumağa çalışır. Eyni zamanda rəsmi Bakı İranla İsrail arasında artan qarşıdurmada tərəf tutmaq istəməzdi. Sirr deyil ki, Tehran Bakı ilə Təl-Əviv arasında hərbi, kəşfiyyat və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığa həmişə şübhə ilə yanaşıb.
İranlı ekspert Vəli Kaleji xatırladır ki, Qəzza zolağında müharibə məsələsində Bakı kifayət qədər ehtiyatlı mövqe tutub:
-Əksər İslam ölkələrindən fərqli olaraq, İsraili qınamaqdan imtina etdi.
-Digər tərəfdən, əksər Qərb ölkələrindən fərqli olaraq, Bakı 7 oktyabr terror aktını pisləsə də, HƏMAS-ı terror təşkilatı elan etməkdən yayınır. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev İƏT-in 2023-cü il noyabrın 12-də Ər-Riyadda keçirilən fövqəladə iclasında iştirak etməyib. Prezidentin yerinə tədbirdə xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov iştirak edirdi. Həmin il noyabrın 3-də Qazaxıstanda keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının sammitində Azərbaycan prezidenti hər iki tərəfi qınamaqdan yayınıb və yalnız ümumi “davam edən münaqişə ilə bağlı narahatlığını” ifadə edib (“Eurasianet”, 9 noyabr 2023-cü il).
-Amma rəsmi Bakı təbii ki, İslam dünyasındakı mövqeyini qoruyub saxlamağa çalışır. Azərbaycan otuz ildir ki, Qarabağ münaqişəsində daim ərəb və islam ölkələrindən dəstək istəyib. Dəstək qazanmaq üçün Azərbaycan Pakistanla tərəfdaşlığa girərək iki qeyri-müsəlman ölkəsi, Hindistan və Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Qarabağ və Kəşmirin iki regionunun statusunu İƏT-ə təqdim edib (“Arab News”, 10 oktyabr 2020).
Ekspertə görə, Azərbaycan Qarabağı geri qaytarsa da, Bakı hələ də Cənubi Qafqazda yeni mövqeyini sabitləşdirməli və İslam dünyası ilə əlaqələri saxlamalıdır. 2009-cu ildə Bakının, 2018-ci ildə isə Azərbaycanın Naxçıvan anklavının İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtları elan edilməsi rəmzidir. İslam Dünyası Mədəniyyət Nazirlərinin 12-ci Konfransında Şuşa 2024-cü ilin mədəniyyət paytaxtı elan edilib. Azərbaycan açıq şəkildə İsraili strateji tərəfdaş kimi dəstəkləməklə İslam və ərəb dünyasındakı imicini korlamaq istəmir, baxmayaraq ki, Bakı Tel-Əvivlə əlaqələri ən azı indiki səviyyədə saxlamağa ümid edir.
HƏMAS-a gəlincə, II Qarabağ müharibəsində Azərbaycanı qələbə münasibətilə təbrik edib (Anadolu Agentliyi, 10 noyabr 2020). Amma bun baxmayaraq rəsmi Bakı HƏMAS-la birbaşa əlaqə saxlamaqdan imtina edib.
Qeyd edək ki, Ankara Fələstin ərazilərində “pisləşən humanitar faciəni” əsas gətirərək, müharibə müddətində İsrailə ixracı dayandıracağını bildirib. İsrailin maliyyə naziri Bezalel Smotriç buna cavab olaraq bildirib ki, İsrail Türkiyə ilə azad ticarət sazişini ləğv edəcək və türk idxalına 100 faizlik rüsum tətbiq edəcək (“The Times of Israel”, 18 may). Gərginlik Azərbaycanın iki yaxın tərəfdaşı arasında daha bir nifaqı qabardır, amma Bakı hər iki tərəfdaş arasında balans tapmağa çalışır. Azərbaycan Prezidentinin Türkiyəyə səfəri zamanı Qəzza probleminin müzakirə edildiyi bildirilsə də, məlumat ümumi sözlərdən kənara keçmir. Çünki bu məsələdə Qahirədəki bəyanatdan daha artıq nəsə deyilməyəcəkdi, Azərbaycan həmişəki kimi mümkün qədər iki müttəfiq arasında münasibətlərdə neytrallığını qorumaqda maraqlıdır. Azərbaycanın xarici siyasəti yetərincə praqmatikdir, müttəfiqlər itirməyə deyil, qazanmağa hesablanıb.
Keçilən təlimlərə gəlincə, ötən il mərhum İbrahim Rəisi Şərqi Azərbaycan vilayətinə səfəri zamanı Culfa dəmir yolu stansiyasına da baş çəkmiş, buranı İranın Avropaya açılacaq qapısı kimi dəyərləndirmişdi. Yəni təlim keçiləcək Naxçıvan ərazisi Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsindən sonra İrandan Avropaya daşınacaq malların əsas tranzit zonasıdır. İndiki təlimlərlə bağlı açıqlanan məqsədlər içərisində təxriabtların önlənməsi haqda bəndin olması da bu baxımdan normaldır.
Çoxmilyardlıq daşımalarda həm çıxış, həm də çatış məntəqəsi olacaq tərəflərdə əminlik olmalıdır.
Cəmaləddin Quliyev, siyasi ekspert
Tarix: 14-06-2024, 15:30 Oxunub: 37
Bölməyə aid digər xəbərlər
10-06-2024, 15:30
İlham Əliyev Fələstin məsələsində Azərbaycanı ittiham edənlərə açıq mesaj verdi - İNCƏLƏMƏ
16-05-2021, 13:46
Politoloq: “İsrail-Fələstin münaqişəsi sübut etdi ki, maraqlar naminə yenidən alovlandıra bilər”
24-10-2020, 11:06
Prezident İlham Əliyev Fransanın “Figaro” qəzetinə müsahibə verib