İrəvan Bakının nəhəng strateji layihəsinə göz dikib: Ermənistan Azərbaycanın tam nəzarətinə keçir

Paşinyan hakimiyyəti ABŞ və Qərbin təzyiqləri sayəsində, rəsmi Bakını Ermənistanın Azərbaycan və Avropa Birliyinin ortaq “Yaşıl enerji” layihəsinə qatılmasına razı sala biləcəyinə hələ də ümid bəsləyir... Ancaq rəsmi Bakı prinsipialdır, əgər, Azərbaycanın beş şərti əsasında yekun sülh sazişi imzalanmazsa, Ermənistan növbəti dəfə nəhəng regional layihələri kənardan müşahidə edən tərəf kimi qalacaq...
Cənubi Qafqazda sülh prosesi intensivləmiş kimi görünür. Hər halda, Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin məzmunu üzrə təkliflərin mübadiləsi intensiv şəkildə davam edir. Halbuki, bir müddət öncəyə qədər bu prosesdə müəyyən durğunluq müşahidə olunurdu. Ermənistan xarici himayədarlarının təlimatları ilə Azərbaycanla yekun sülh sazişinin müzakirəsindən yayınmağa çalışırdı. Və bu baxımdan, regional sülh masasında müəyyən irəliləyişlərin olması, Cənubi Qafqazda sabitliyin, əmin-amanlığın təmin olunacağına kifayət qədər ciddi ümidlər yaradır.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, regional sülh prosesinin durğunluq dövründən çıxarılması ilk növbədə Azərbaycanın prinsipial mövqeyindən qaynaqlanır. Çünki Ermənistanın xarici havadarları bu prosesi əngəlləməklə, Cənubi Qafqazda öz geopolitik maraqlarını təmin etmək üçün münbit şərait yaratmağa çəhd göstərirdilər. Yəni, bəzi Qərb siyasi dairələri Cənubi Qafqaza yerləşmək üçün regional sülh prosesini nəzarətə almağı hədəfləyirdilər. Və bununla da, Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqlarını öz geopolitik maraqlarının girovuna çevirməyi planlaşdırırdılar.

Ancaq ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın bu cəhdləri iflasa uğradıldı. Belə ki, rəsmi Bakı bu beynəlxalq üçlüyün regional sülh prosesinə müdaxilə imkanlarını və mexanizmlərini tamamilə blokladı. Azərbaycanın “boz zona”da erməni separatizmini və terrorizmini tamamilə sıradan çıxartmasından sonra ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa demək olar ki, oyundankənar vəziyyətə düşmüş oldu. Və bu, birmənalı şəkildə rəsmi İrəvanın da mövqeyinə təsir göstərdi.

Məsələ ondadır ki, Paşinyan hakimiyyəti yekun sülh sazişinin imzalanması gecikdikcə, bundan ən çox itirən tərəfin məhz Ermənistan olacağını anladı. Xüsusilə də, ABŞ və Avropa Birliyinin Ermənistana vədlərdən başqa heç nə verməməsi rəsmi İrəvanın yaxınlaşan daha böyük təhlükələrdən duyuq düşməsini təmin etdi. Çünki, maliyyə-iqtisadi problemləri olan Ermənistanın blokada şəraitindən çıxma şansı indiki situasiyada reallıqdan çox-çox uzaqlaşmış kimi görünür. Yeganə çıxış yolu Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşdırılmasına bağlıdır. Və bu, isə ilk növbədə Ermənistanın ən qısa zamanda Azərbaycanla yekun sülh sazişini imzalamasından keçir.

Bəzi məlumatlara görə, Paşinyan hakimiyyəti hətta Azərbaycanla növbəti savaş olmasa belə, Ermənistanın tədricən dağılma mərhələsinə girəcəyinə artıq əmin olub. Hər halda, mövcud blokada şəraitində xarici maliyyə qaynaqlarından borclanmaqla, Ermənistanın uzun müddət davam gətirə bilməyəcəyini Paşinyan hakimiyyəti də anlayır. Ən qısa zamanda, yekun sülh sazişinin imzalanması üçün tələsir. Və bununla da ilk növbədə Türk İttifaqı ilə iqtisadi-ticari münasibətlər qurmaqla, Ermənistanın sosial-iqtisadi çöküşünün qarşısını almağa çalışır.

Son məlumatlara görə, Azərbaycan və Ermənistanın siyasi rəhbərliklərinin mövqeyi yekun sülh sazişinin məzmunu üzərində ciddi şəkildə yaxınlaşmağa başlayıb. Rəsmi İrəvan həmin sənədin böyük ölçüdə razılaşdırıldığını iddia edir. Azərbaycanın rəsmi dairələri isə sülh müzakirələrində müəyyən irəliləyişlərin olduğunu qətiyyən inkar etmirlər. Bu isə o deməkdir ki, rəsmi Bakının israr etdiyi ikitərəfli və birbaşa müzakirə formatı artıq öz effektini göstərməyə başlayıb.

Ancaq rəsmi İrəvan Cənubi Qafqazda davamlı sülhə nail olmaq və Ermənistanı gələcək təhlükələrdən xilas etmək üçün daha cəsarətli və konkret addımlar da atmalıdır. Belə ki, Ermənistan konstitusiyasındakı bəzi müddəalar regional sülhə birbaşa təhdiddir. Çünki Ermənistan konstitusiyasında Azərbaycana qarşı açıq ərazi iddiaları mövcuddur. Ona görə də, hətta rəsmi İrəvan Azərbaycanla yekun sülh sazişini imzalasa belə, bu önəmli məqam Ermənistan üçün davamlı sülh vəd etmir.

Belə anlaşılır ki, Paşinyan hakimiyyəti yalnız Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanması deyil, həm də Ermənistan konstitusiyasındakı savaş səbəbi olan müddəaların dəyişdirilməsi barədə də düşünməlidir. Rəsmi İrəvan Ermənistanda konstitusiya islahatları aparmaq niyyətinin olduğu barədə mesajlar verməyə başlayıb. Ancaq Ermənistanda “kilsə qiyamı”nın hələ davam etdiyi bir şəraitdə Paşinyan hakimiyyətinin buna cəsarət edib-etməyəcəyi hələlik müəmmalı qalmaqdadır.

Halbuki, bu problemin həllinin gecikdirilməsi ilk növbədə Ermənistanın iqtisadi maraqlarına ağır zərbə vura bilər. Belə ki, Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərini ən qısa zamanda normalaşdırmasa, mövcud ziddiyyətli problemləri tam həll etməsə, yenə də önəmli regional iqtisadi layihələrdən kənarda qalacaq. Hər halda, rəsmi Bakı Azərbaycana ərazi iddialarını saxlayan Ermənistana regional layihələrdə iştirak edərək, maliyyə-iqtisadi sahədə güclənmək şansı tanımaz. Və rəsmi İrəvan Azərbaycana təzyiq mexanizmləri olmayan Qərbə güvənmək əvəzinə məhz bu məsələ üzərində düşünsə, Ermənistan daha çox mənfəət əldə edə bilər.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Paşinyan hakimiyyəti Azərbaycanın son regional enerji layihələrinə gözünü dikib. Belə ki, rəsmi İrəvan Azərbaycanın Avropa Birliyi ilə imzaladığı enerji təhlükəsizliyi üzrə tərəfdaşlıq sazişindən faydalanmaq niyyətinə düşüb. Xüsusilə də, Paşinyan hakimiyyəti rəsmi Bakının “yaşıl enerji” layihəsində Ermənistanın iştirakına nail olmağa can atır. Və bu məqsədlə Avropa Birliyinin dəstəyinə ümid bəsləyir.

Ancaq Avropa Birliyinin bu məsələdə Ermənistana yardım edə biləcəyi o qədər də inandırıcı görünmür. Çünki rəsmi İrəvan bu nəhəng enerji layihəsindən faydalanmaq niyyətində ciddidirsə, onda, ilk növbədə vaxt itirmədən Azərbaycanın irəli sürdüyü beş baza prinsipi əsasında yekun sülh sazişinin imzalanmasına nail olmalıdır. Əks halda, rəsmi Bakı buna qədər olan regional layihələrdə olduğu kimi, bu dəfə də Ermənistana Azərbaycanın növbəti nəhəng layihəsinin icrasını yalnız kənardan müşahidə etmək şansı tanıya bilər.(Yeni Müsavat)

Tarix: 6-06-2024, 09:17 Oxunub: 25